KAD JE MUKA ZOVITE MIŠIĆA: SOS poziv se ne odbija

U svetlu 166. godišnjice od rođenja vojvode Živojina Mišića koja je nedavno obeležena, slede novi redovi kojima se pretresa njegova bogata biografija.

Prethodni su referisali na početak njegove vojne karijere krajem 19. veka, ubrzani napredak na oficirskoj lestvici i političke turbulencije početkom 20. veka koje su se odrazile na njegov status.

Nakon politički motivisanog penzionisanja 1904. godine (optužbe zaverenika da je "obrenovićevac") Mišić se suočavao sa ozbiljnim egzistencijalnim problemima.

Tenzije sa Austrougarskom i povratak u službu

Ipak, tri godine kasnije, predsednik vlade Nikola Pašić i ministar vojni, general Radomir Putnik (Mišićev profesor na Vojnoj akademiji) ponudili su mu povratak u službu. Postojala su dva snažna razloga za takvu odluku: prvi je bio spoljnopolitičke prirode, a drugi unutrašnje.

BloombergAdria.com

Naš severni sused Austrougarska nije blagonaklono dočekao dinastijsku promenu u Srbiji. Politički kurs novog srpskog kralja Petra Karađorđevića (ujedinjenje svih Srba i Južnih Slovena u zajedničku državu), doživljavan je kao opasnost po opstanak Dvojne monarhije, s obzirom na to da su milioni Srba živeli na njenim južnim teritorijama (Vojvodina, Slavonija Dalmacija, Bosna i Hercegovina).

Iz tog razloga Crno-žuta monarhija je od 1906. pojačavala političke, ekonomske i diplomatske pritiske na kraljevinu Srbiju, uvođenjem tzv. "Carinskog rata", odnosno zabranom izvoza srpske robe preko njene teritorije.

Drugi razlog bili su napregnuti odnosi među oficirskim kadrovima, izazvani političkim promenama u zemlji. Mišićeva promućurnost i autoritet trebalo je da koriguju odnose među oficirima u trenucima pojačanih napetosti sa našim snažnim susedima Austrougarskom i Turskom.

Ugledni oficir je ovu ponudu odbio jer su njegove kolege Mihailo Živković i Stepa Stepanović proizvedeni u čin generala, iako su pre majskog prevrata 1903. bili niže rangirani od njega.

Aneksiona kriza - ratna opasnost neprestano visi u vazduhu

Međutim, pojačane tenzije na relaciji Beograd-Beč ojačale su potrebu za reaktiviranjem Mišića. Austrougarska je 1908. anektirala Bosnu i Hercegovinu što je izazvalo gnev srpske javnosti. Hiljade razdraženih Srba klicalo je širom zemlje protiv Dvojne monarhije. U uslovima neposredne ratne opasnosti, skromno opremljenoj srpskoj vojsci bili su neophodni pouzdani komandanti.

BloombergAdria.com

Tako su na lični zahtev generala Putnika, Mišiću vraćene oficirske epolete - isti rang koji je imao u trenutku penzionisanja (pukovnik, pomoćnik načelnika Glavnog generalštaba). Na njegovu sreću, reaktiviran je zahvaljujući rupi u zakonu.

Razmatrajući odnos snaga, Mišić je u razgovoru sa kraljem Petrom konstatovao da Srbija nije spremna za potencijalni rat sa kontinentalnom silom. Pored oskudice ratnog materijala, problem je bilo i ljudstvo. Kakav-takav odgovor u slučaju austrougarskog napada bio bi, prema njegovim rečima, moguć samo ukoliko bi se mobilisalo celokupno Srpstvo.

S druge strane, opasnost je pretila i sa juga. Od Berlinskog kongresa 1878. godine srpsko stanovništvo na Kosovu i Metohiji i Makedoniji (tada Osmansko carstvo) bilo je izloženo neviđenom teroru i asimilaciji od strane Albanaca i pro-bugarskih elemenata, uz prećutnu saglasnost turskih vlasti.

Pored dotadašnjih diplomatskih, prosvetnih i propagandnih aktivnosti, Srbi su preduzeli konkretnije akcije za zaštitu svojih sunarodnika. Tako je 1903. godine osnovana Srpska četnička organizacija, čiji su dobrovoljci ilegalno upadali na teritoriju Osmanskog carstva kako bi štitili ugrožene Srbe. 

NJihovo delovanje svodilo se na sabotaže i borbe niskog intenziteta u kojima su učestvovale male borbene grupe. Učestale čarke u pograničnom pojasu sve više su zatezale uže između Beograda i Stambola.

BloombergAdria.com

Za to vreme Mišić je zajedno sa generalom Putnikom razrađivao plan mobilizacije za rat protiv Turske. Stvaranjem Balkanskog saveza 1912. godine, stvoreni su svi politički i diplomatski preduslovi za konačni obračun sa Turskom i oslobođenje srpskog stanovništva na južnim teritorijama.

Vojno-politička koalicija koju su činile Srbija, Crna Gora, Grčka i Bugarska bila je spremna za potiskivanje Turaka sa kompletnog Balkanskog poluostrva (Prvi balkanski rat).

Dana 6. oktobra 1912. Mišić je zajedno sa Putnikom odneo na potpis naređenje za početak ratnih operacija vrhovnom komandantu kralju Petru. U činu pukovnika dočekao je četvrti rat u svojoj vojnoj karijeri...

(Nastaviće se)

Prethodne tekstove serijala o Živojinu Mišiću možete pročitati OVDE

Za još vesti zapratite nas na našoj zvaničnoj Fejsbuk stranici - budimo "na ti".

Nova dimenzija novosti, vaš "Nportal.rs".