SIMBOL VEZE SRBIJE I CG: Kneginja Zorka - kraljica bez krune

Vračarska ulica koja spaja dva bulevara, Oslobođenja i kralja Aleksandra, dobila je ime po kneginji neobične sudbine. Na krštenju je nazvaše LJubica – Zorka, a kum je bio knez Srbije Mihailo Obrenović. Bila je simbol bratskog povezivanja Crne Gore i Srbije, kao i nacionalnog jedinstva, poštovanja i "zore" nekih boljih dana.

Biće kralj

Zorka Karađorđević rođena je u prestonom gradu Crne Gore 1864. godine. Bila je najstarija kćerka kneza Nikole Prvog Petrovića i kneginje Milene. Iako rođena u patrijarhalnom okuženju koje je isčekivalo prvenca-naslednika, bila je očeva ljubimica, a u čast njenog rođenja ispevana je pesma.

U želji da ojača i produbi veze dva bratska naroda na putu do slobode, knez Nikola poziva srpskog kneza Mihaila da bude kum. I zaista, na dan Svetog Save malena kneginja je krštena. U odsustvu srpskog kneza kumovao je državni sekretar Đoša Milovanović.

Ime je ponela po LJubici, Mihailovoj majci.

Prvih 11 godine života provela je na Cetinju, gde su je podučavali prestoni prosvetari i gospođa Najkom, Švajcarkinja koja se starala da kneginji prenese evropska saznanja. Zatim je šalju u ženski Smoljenski institut u Rusiju, kao što je bio slučaj sa devojkama aristokratskog roda koje su pohađale ovu školu.

Završivši ovaj elitni institut, vraća se u Crnu Goru u iščekivanju dalje sudbine.

Sudbonosni susret između Zorke i Petra odigrao se u Parizu, gde se kneginja Milena nalazila sa ćerkama u želji da "vide sveta", ali i da svet vidi lepotu njenih osam ćerki, koje će postati značajno bogatstvo u uspostavljanju porodičnih i političkih veza među monarhijama Evrope.

Već 1883. godine knez Petar Karađorđević posećuje Crnu Goru s namerom da se na Cetinju oženi i zasnuje porodicu. Zagledao se u lepu Zorku, kao i ona u njega. Prosi je, pa iako je bila 20 godina mlađa od njega, ona pristaje, i u Cetinjskom manastiru 30. jula 1883. godine se venčavaju. Zorka je tada imala svega 19 godina, a Petar 39.

Protivnicima dinastija Petrović i Karađorđević venčanje baš nije bilo po volji. Zabeleženo je da je kralj Milan odbio kumstvo. Ipak, pobornici su ovo novo krvno srodstvo gledali kao temelj buduće zajednice. Kako i priliči tom vremenu i statusu porodica, za veridbu i venčanje priređena su tradicionalna veselja uz učešće velikog broja gostiju, pa su savremenici zabeležili da je Cetinje bilo "krcato" ljudi sa svih krajeva sveta. Venčani par je na svadbeni put otputovao u "grad svetlosti", ali se ipak odlučuju da stalno mesto boravaka bude Crna Gora.

Izgradili su i novu rezidenciju na barskoj obali, i po rodnom kneževom mestu Topoli, nazvali je Topolica. U dvorištu na jarbolima, kao jasan simbol zajedništva dvaju naroda i kneževskih porodica, vijorili su se crnogorski i srpski barjak.

Život posvećen zajedništvu

Za života kneginja Zorka silno je želela da Petar postane kralj Srbije i da mu podari naslednika. Za sedam godina zajedničkog života, kneginja je bila konstantno trudna.

Rodilo im se petoro dece: Jelena, koja je bila supruga velikog ruskog kneza Ivana Konstantinoviča; Milena koja je umrla još kao dete; princa Đorđa; i budućeg kralja Ujedinitelja, Aleksandra.

NJen kratki život tragično je završen u 26. godini života, 4/16. marta 1890., kada umire pri porođaju poslednjeg deteta, sina Andreja, koji je živeo samo nekoliko dana nakon smrti majke. Prerana smrt mlade kneginje izazvala je šok i glasine da je sam Petar bio krivac za njen prerani porođaj i smrt.

Ipak, savremenici beleže da je Petar učinio sve da pomogne Zorki. Na Cetinje su dolazila najznačajnija imena tadašnje medicine, pa čak i lekari iz Beča, ali kneginji nije bilo pomoći.

Ostale su upamćene njene poslednje reči, upućene suprugu: "Biće kralj!"

Kralj Petar

Proročanstvo se obistinilo nakon Majskog prevrata 1903. godine.

Sa Cetinja, knjaz Nikola I Petrović, Zorkin otac, svom zetu u junu 1903. godine, na dan krunisanja za kralja Srbije šalje čestitku:

"Naše jednomišljenje i krvna veza koja nas spaja jemstvo je Srpstvu za večito i nerazđeljivo bratstvo Srbije i Crne Gore.To će bratstvo ostati na vijekove svijetlo, sveto, nepomućeno i spasavajuće za naš narod. Za to se bratstvo za prestolom Višnjega mole duše naših srpskih mučenika; tome bratstvu i slozi srpskoj bdiće i anđeoska duša moje Zorke, tvoje supuge, čija krv i ljubav vezaće navijek tvoje i moje sinove".

Kraljica bez krune

Kneginja Zorka sahranjena je na Cetinju, kod Manastira svetog Petra. NJeni zemni ostaci preneti su 1912. godine u mauzolej Karađorđevića na Oplencu, gde je izgrađena i zadužbina Kralja Petra, Crkva svetog Đorđa.

U istoriji, a pogotovu u narodu Crne Gore i Srbije, kneginja Zorka ostaće upamćena kao jedna od najznačajnijih i najvećih srpskih vladarki, iako je jednom neko primetio da je bila prava "kraljica bez krune".

U centralnoj beogradskoj opštini, na Vračaru, kneginja Zorka je dobila ulicu, koju je narod iz milošti i poštovanja zvao "Zorina ulica". "Zorina" ulica je jedna od najmanjih beogradskih ulica u naselju Žarkovo. Ulica istog imena postoji i u Vrčinu, Kanjiži i Lugavčini.

Zatim su došla neka druga vremena, pa je Zorina ulica preimenovana u ulicu Ivana Milutinovića, da bi joj nakon 50 godina ponovo vraćeno staro ime. Ulice imena Kneginje Zorke postoje i u Kaluđerici, Topoli i u Šapcu.

(011 info)