OTKRIĆE KOD JASENOVCA: Mač iz doba kralja Zvonimira - u Savi

U drugoj polovini 11. veka, u vreme kralja Dmitra Zvonimira, Evropa je svedočila rađanju viteškog sloja, a sa njim i pojavi novog tipa oružja. Reč je o prvom "viteškom maču", kakav danas čuva i Hrvatski istorijski muzej.

Period vladavine Dmitra Zvonimira, od 1075. do 1089. godine, smatra se vremenom ekonomskog i kulturnog jačanja Hrvatske, stabilne vlasti i dobrih odnosa sa Crkvom. 

Mačevi tog tipa nastali su u trenutku kada je konjica počela da dominira bojnim poljima, a ratnici na konjima postajali sinonim za viteštvo.

- Za razliku od ranijih karolinških mačeva, koji su imali kratke balčake, novi način borbe zahtevao je efikasniju zaštitu ruke. Mačevi, između ostalog, dobijaju izdužene balčke, čime nastaje novi tip mača - objašnjavaju iz Hrvatskog istorijskog muzeja za portal Direktno.

Taj balčaka u obliku krsta nije bio samo funkcionalan, već je vremenom poprimio i snažnu simboliku. Obnovljeni verski polet podstaknut krstaškim ratovima krajem 11. veka stvorio je sliku viteza kao svetog ratnika, pa je krstasti oblik balčaka postao neraskidivo povezan sa simbolom krsta.

Mač je kupljen 1989. godine

Iako nije poznato kome je tačno pripadao, istoričari ga povezuju sa periodom kralja Zvonimira, koji je, prema predanju, od pape Grgura VII primio krunu, žezlo, zastavu i mač kao simbole kraljevske vlasti.

- Možemo pretpostaviti da je Zvonimirov mač bio upravo ovoga tipa, iako bogatije ukrašen - ističe kustos Hrvatskog istorijskog muzeja Leon Bošnjak.

Put do muzeja dug i zahtevan

Put do Muzeja za ovo oružje bio je dug i zahtevan. Kupljen je 1989. u relativno lošem stanju, od pronalazača koji ga je pronašao u Savi kod Jasenovca. Bio je korodiran, iskrivljen i napuknut. Oštrice su bile oštećene, a sečivo na nekoliko mesta prošupljeno.

- Velik problem bio je i to što je ranije već bio nestručno očišćen, čime je izgubljeno mnogo dragocenih podataka - navode iz Muzeja.

Kao i oko 80 odsto evropskih mačeva, i ovaj je pronađen u vodi. Iako na prvi pogled zvuči paradoksalno, mulj i sediment na dnu reka i jezera stvaraju sredinu bez kiseonika koja usporava koroziju. Najveća opasnost zapravo nastupa tek nakon vađenja iz vode, kada počinje ubrzano propadanje. Restauratori su ga pažljivo mehanički očistili, delove fiksirali epoksidnim lepkom, popunili oštećenja i površinu zaštitili otopinom tanina i mikrokristalnim voskom.

- Restauratori su koristili i peskarenje te ultrazvučno dletovanje kako bi očistili mač i otkrili moguće ostatke ukrasa - dodaju iz Muzeja.

Ovaj mač javnost će moći da razgleda od 16. oktobra u Galeriji Klovićevi dvori u Zagrebu, na izložbi pod nazivom "U početku biše kraljevstvo".

U budućnosti biće stalno izložen

Iz Hrvatskog istorijskog muzeja napominju da se predmet čuva u fundusu Muzeja, u sklopu Zbirke oružja, te da će u budućnosti biti uključen i stalno izložen, nakon dovršetka obnove dve palate na Gornjem gradu. Na taj način ovo oružje, koje u sebi spaja simboliku kraljevstva i početke viteštva, napokon će zasijati u punom sjaju.

Detalje mača zainteresovani već sada mogu da razgledaju i u posebnom videu na Instagram profilu Hrvatskog istorijskog muzeja.

(Direktno)