Sačuvani portreti znamenitih istorijskih ličnosti (vladara, vojskovođa, duhovnih lica), gotovo po pravilu prikazuju glorifikovani "imidž" ličnosti sa slike. Autori takvih portreta bili su najčešće agnažovani od dvora sa namerom da prikažu određenu ličnost u što markantnijem i ozbinjnijem izdanju, da ostavi utisak na posmatrača.
Dešavalo se da slikari zbog toga namerno ili nenamerno potpuno promene predstavu neke ličnosti, a samim tim i percepciju svih kasnijih posmatrača i proučavaoca.
Jedan od takvih primera među znamenitim ličnostima srpske istorije, bio je i vožd Karađorđe.
NJegov najpoznatiji portret u kom je prikazan kao graciozni vladar i vojskovođa, nastao je nakon sloma Prvog srpskog ustanka. Bio je to rad ruskog dvorskog slikara Vladimira Lukiča Borovičkog iz 1816. godine. Portret je nastao u periodu dok je Karađorđe uzalud čekao na audijenciju i prijem kod ruskog cara u Petrogradu. Iako to nije jedini Karađorđev portret, on je svakako najpoznatiji.
Original "Portreta Karađorđa", autora Vladimira Lukiča Borovikovskog (1757-1825) je izložen u Narodnom muzeju u Beogradu. Pomenuti portret kao i ostale slikovne predstave srpskog vožda nastale su u periodu kada je on bio u emigraciji. Veliki broj njegovih prikaza nastao je i u decenijama i godinama nakon njegove smrti.
Karađorđev vladalački lik posebno je popularisan u vreme vladavina njegovih potomaka: sina Aleksandra (1842-1858), unuka Petra (1903-1918) i praunuka Aleksandra (1918-1934).
Foto: Vikipedija
"NJegovi oči su pune nekakve tuge", zapisao je onovremenik o izgledu voždovom na toj slici, i čini se da je, tumačeći ondašnje zapise njemu bliskih ljudi, doživeo nervni slom nakon propasti ustanka te da je patio od melanholije ili depresije (mada se to u ono vreme nije tako zvalo).
Već je tada, naime, bio živa legenda u Evropi, budući da je 1812. mađarski dramaturg Ištvan Balog napisao pozorišni komad "Crni Đorđe", premijerno izveden avgusta meseca te godine, da je Puškin 1820. napisao "Pesmu o Crnom Đorđu", da je irski pesnik DŽordž Kroli napisao baladu, da je NJegoš svoj "Gorski vijenac" posvetio "prahu oca Srbije".
Čak je i Onore de Balzak u svom romanu "Početak u životu" odredio nekog Crnog Đorđa za dedu jednog od glavnih likova, a navodno je i prezime Karamazovih u slavnom romanu Dostojevskog delimično inspirisano njegovim prefiskom „kara-“, koji je popularizovan u Rusiji baš zahvaljujući njegovoj legendi.
NAJORIGINALNIJA SLIKA
U toku Prvog srpskog ustanka, odnosno postojanja Ustaničke Srbije (1804-1813), Karađorđe je bio neprikosnoveni vladar države i naroda. Obzirom da se ta država nalazila od početka do kraja svog postojanja u ratu, vožd nije imao prilike da se kao svaki drugi vladar boravi u dvoru i uživa sve blagodeti vladarskog položaja.
U prilog tome svedoči i nedostatak njegovih likovnih predstava. Karađorđe nije bio u prilici da pozira slikarima i populariše svoj lik. Za čitavo vreme trajanja ustanka nastala je samo jedna njegova slika i to na bakrorezu iz 1805. godine. NJu je sačinio ruski bakrorezac Aleksej Osipov.
Foto: Vikipedija
Ovaj prikaz Karađorđa, koji se smatra najautentičnijim, prikazuje vožda u potpuno drugačijem izdanju od onog kakvim ga mi najčešće percipiramo na osnovu najpoznatijeg portreta.
Karađorđe je prikazan kao suvonjav čovek, tankih brkova, velikog čela i sa manje kose. Bakrorez je potpisivao "Georgija Petroviča Černog, viteza ruskog Oreda Aleksandra Nevskog" - kako je zabeležio autor.
SEĆANJE SAVREMENIKA
Karađorđe je potekao iz siromašne porodice, a svoj nadimak dobio je zbog svog mračnog izgleda i crnih očiju, kao i zbog svoje teške naravi.
Vuk Karadžić navodi da je imao veliki nos po kome ga je bilo lako prepoznati. Vuk takođe navodi da je srpski vožd imao visok, piskutav i baršunast glas, koji je vrlo verovatno uništio konzumacijom rakije.
Postoji anegdota da su Rusi pri prvom susretu bili oduševljeni njegovom visokom pojavom i telesnom građom, a da su se razočarali kada je progovorio.
Po prirodi bio je strog čovek, preke naravi, spreman da lako ubije za bilo kakav prekšaj, čak i najbližu rodbinu. Ta prekost i surovost ulivala je strah svim Srbima, odvraćajući ih od namere da se mire sa Osmanlijama, i primoravala ih na poslušnost.
BONUS VIDEO:
