NESTALA U PLAMENU: Kako je izgledala stara crkva Sv. Marka?

Tašmajdanskiparkje nezaobilazno mesto svih zaljubljenika u Beograd i njegov jedinstveni duh. Posebnim ga, pored uređenih vrtova i romantične promenade, čini i bogata istorija, hroničari će dodati &ndash; puna misterija, a poput veličanstvene kamene krune, sa platoa na obodu parka uzdiže seCrkva Svetog Marka, jedan od simbola srpske prestonice i čuvenabeogradskaGračanica.Foto: Z. KneževićIspod Beograda, jednog od najstarijih gradova u Evropi, nalazi se nadesetine kilometara laguma, pećina, hodnika.I Tašmajdan ima svoje tajne. Koliko puta ste prošetali božanstvenim parkom, a niste znali da se pod vašim stopalima kriju beskrajni tuneli, da su tu nekad bili kamenolom iz kog su stari Rimljani vadili kamen kako bi gradili Singidunum, skloništa, štab Vermahta... Na jednoj predratnoj slici vidi seulaz u pećinu, a iznad njega, ne mnogo daleko, Crkva Svetog Marka u nastanku.Građena je od 1931. do 1940. godine. Bila je tonajveća pravoslavna crkva u predratnoj Jugoslaviji.Podignuta je prema planovima arhitekata Petra i Branka Krstića, oblikovana u duhu arhitekture srpsko-vizantijskog stila, a po opštem graditeljskom rešenju, formama i polihromiji fasada projektovana je po uzoru na Gračanicu.Foto: Vikipedija/Javno vlasništvoCrkva Svetog apostola i jevanđeliste Marka uzdiže se sa platoa na severozapadnom kraju Tašmajdanskog parka. Na svega nekoliko metara od nje nekada je postojalagrobljanska Kapela Svetog Markaiz doba knezaMiloša Obrenovića, izgrađena 1835. na temeljima još starije palilulske crkve. Ispred nje je 1830. godine pročitan hatišerif turskog sultana o nezavisnosti i kneževskom ustrojstvu Srbije.- Jedno zdravlja radi, a drugo dobra poretka radi, preporučujem vam da odmah jednu kapelu u groblju Beograda sazidati date - navodi se u svečanoj povelji Mahmuda II, pročitanoj na humci pored groblja na Tašmajdanu, gde je sahranjivanje počelo 1836, po izgradnji crkve.Foto: Vikipedija/Javno vlasništvoKtitor zdanja bio je ortak u trgovini kneza Miloša,Lazar Panča, rodom iz Makedonije, koji je umro 1831. Knezu je ostavio svoje imanje sa amanetom da tu, na Paliluli, podigne crkvu za njegovu dušu. Miloš je tako i postupio. Sa severne strane postavio je &quot;zapisnu ploču o ktitorstvu Pančinom&quot;.Činjenica da je knez lično brinuo o realizaciji tog legata ukazuje da su odluke o lociranju crkve i groblja bile usklađene s njegovim osnovnim konceptom urbanističkog razvoja srpskog dela varoši &ndash; izvan šanca i na prostoru glavnih komunikacija ka unutrašnjosti Srbije &ndash; Carigradskog i Kragujevačkog druma i Topčiderskog puta, pošto je u Topčideru smestio svoj budući politički centar.Foto: Vikipedija/Javno vlasništvoStara Crkva Svetog Marka &ndash; Beograđani su je zvali i Grobljanska &ndash; bila je pravougaona građevina spoljne površine 11,5 x 21 metar, a unutrašnje 7,75 x 17,50 metara. U isto vreme knez je u Topčideru podigaodvorsku Crkvu Svetih Apostola Petra i Pavla(dovršena 1834). Radovima na oba hrama rukovodio je Hadži-Nikola Živković iz Vodena (1792-1870), prvi veliki graditelj u obnovljenoj Srbiji, i njegovi majstori Janja i Nikola.Prema sačuvanim dokumentima, stara Markova crkva bila je jednobroda građevina, sa malom pripratom, bez kupole i tornja. Pored nje jenaknadno podignut zvonik. Oko 1870. imala je dve parohije: terazijsku sa 312 domova i palilulsku od 318.Foto: Vikipedija/Javno vlasništvoU hramu je 1838. godine sahranjen kneževićMilan Obrenović,najstariji Milošev sin, i to &quot;desno od zapadnih vrata njenih, i prah pokojnog vladike šabačkog Gavrila (Popovića) koji leži levo od zapadnih vrata u samoj crkvi&quot;. Posle krvavog dinastičkog majskog prevrata 1903. ovde su sahranjeni ikralj Aleksandari kraljica Draga. Ubrzo nakon što su ubijeni u atentatu, njihovi posmrtni ostaci pod okriljem noći preneseni su u crkvu.U tokuPrvog svetskog rataaustrougarski okupatori su obnovili crkvu. Ali, tokom nemačkog bombardovanja na Cveti 13. aprila 1941, hram je progutao požar. Istorija duga 107 godina nestala je u plamenu.Spašen je samo ikonostas.Foto: Arhiva NovostiU međuvremenu je osveštana novoizgrađena Crkva Svetog Marka, na samo desetak metara dalje. Ostaci stare su potpuno uklonjeni tokom 1942. godine, a temelji zatrpani. Tako je nestao jedan od najstarijih beogradskih hramova koji je preživeo i bombardovanje Turaka 1862. godine.U vreme posleratne, komunističke vlasti nije obeleženo čak ni mesto gde se nekad nalazio. Ubrzo je, izgradnjom Tašmajdanskog parka,zaboravljena i lokacija. Samo su ga još stari Beograđani čuvali u sećanju. A onda su, 2014. godine, posle više od sedam decenija, nakon sondiranja terena laserskim snimanjem otkriveni podzemni ostaci crkve i zvonika, neposredno uz južni zid današnje...(Kurir)BONUS VIDEO:

NESTALA U PLAMENU: Kako je izgledala stara crkva Sv. Marka?

Vaš komentar

Nema komentara