NJeno ime bilo je Mumtaz Mahal.
Umrla je na prilikom porođaja svog četrnaestog deteta, a njez suprug, vladar Mogulskog carstva Šah DŽahan, neutešan, odlučio je da podigne mauzolej kakav svet još nije video - Tadž Mahal.
Ardžumand Bano Begum - žena iza legende
Rođena 1593. godine kao Ardžumand Bano Begum, Mumtaz Mahal poticala je iz moćne persijsko-indijske plemićke porodice. Bila je unuka Asaf Kana i nećakinja Nur DŽahan, supruge cara DŽahangira.
Sa svojih 19 godina udala se za princa Kurama, budućeg Šah DŽahana. Bila je njegova treća, ali daleko najvoljenija supruga.
NJen nadimak "Mumtaz Mahal" značio je "Dragulj palate", a bio je itekako zaslužen. U vremenima kada žene rijetko izlaze iz senke moći muškaraca, Mumtaz je bila Šah DŽahanova savetnica, pratilja na putovanjima i izvor utehe. Legenda kaže da se par nikada nije rastajao, da je bio nerazdvojan u ljubavi, politici i životu.
Pročitajte još
Smrt koja je promenila tok istorije
Tokom vojnih pohoda u regiji Dekan, Mumtaz je pratila svog supruga i tamo, u Buranpuru, 1631. godine, umrla pri porođaju svog četrnaestog deteta, ćerke Guare Begum. U tom trenutku je imala samo 38 godina.
Foto: Vikipedija/Javno vlasništvo
Šah DŽahan je bio skrhan. Povukao se iz javnog života, nosio belo, odbijao zabavu i gotovo godinu dana tugovao. Prema nekim hronikama, posedeo je u roku nekoliko dana.
Tada, u boli i očaju, odlučuje da podigne spomenik kakav još nije viđen - ne samo grobnicu, nego večnu uspomenu na ljubav koja je nadživela smrt.
Tadž Mahal - monumentalna priča o ljubavi i moći
Izradnja Tadž Mahala započela je ubrzo nakon Mumtazine smrti. NJen suprug odabrao je lokaciju u Agri, uz obalu rijeke Jamune, gde će u tišini mermera njegova voljena zauvek počivati.
Foto: Vikipedija/Javno vlasništvo
Izgradnja je trajala više od dvadeset godina - od 1632. do 1653. - i, prema nekim zapisima, u njoj je učestvovalo više od 20.000 radnika, zanatlija i umetnika iz celog Mogulskog carstva, pa čak i iz Evrope i Centralne Azije.
Glavni arhitekta je bio Ustad Ahmad Lahauri, dok su drago kamenje, mermer i materijali dolazili iz svih delova sveta: beli mermer iz Radžastana, tirkiz sa Tibeta, lapis lazuli iz Avganistana, safiri iz Šri Lanke, žad iz Kine...
Foto: Profimedia
Čitav kompleks obuhvata ne samo samu grobnicu, već i simetrične vrtove, džamiju, gostinsku palatu, zidine i monumentalna vrata, prenosi Jutarnji list.
Mitovi i žrtve
Kao i svaki spomenik ovih razmera, Tadž Mahal je okružen legendama. Jedna od najpoznatijih, iako istorijski neutemeljena, tvrdi da je Šah DŽahan naredio oslepljivanje i odsecanje ruku majstorima zanatlijama kako nikada više ne bi mogli da izgrade ništa slično.
Bilo je i velikih žrtava među radnicima zbog teških uslova rada, bolesti i nesreća - sve u svrhu ostvarenja vizije jednog čoveka i njegove tuge.
Tadž Mahal je projektovan da bude savršeno harmoničan. Čitav kompleks je simetričan. Zgrada mauzoleja je savršeno centrirana, a četiri minareta oko nje su blago nagnuta ka spolja, tako da bi se u slučaju zemljotresa srušili dalje od grobnice, a ne na nju.
Unutrašnjost je ukrašena nežnim intarzijama dragog kamenja koje formira cvetne šare. Citati iz Kurana su ispisani kaligrafijom na mermeru, a sama igra svetlosti menja nijanse belog kamena tokom dana - od ružičaste u zoru do zlatne u sumrak.
U centru se nalaze sarkofazi Mumtaz Mahal i Šah DŽahana, iako se same grobnice nalaze u kripti ispod. Šah DŽahan je sahranjen pored nje nakon svoje smrti 1666. godine, čime je narušena savršena simetrija - jedini asimetrični element celog kompleksa.
Tadž Mahal danas
Tadž Mahal je na listi svetske baštine UNESKO-a od 1983. godine, a 2007. godine je izabran za jedno od novih sedam svetskih čuda. Svake godine privlači milione posetilaca iz celog sveta, fasciniranih ne samo njegovom lepotom, već i pričom koja stoji iza njega.
Ali Tadž Mahal nije imun na vreme. Zagađenje vazduha, masovni turizam i klimatske promene ugrožavaju njegovu dugovečnost. Indijska vlada preduzima niz mera zaštite, od ograničenja saobraćaja do restauratorskih radova.
Foto: Shutterstock
Ipak, u glavama ljudi, Tadž Mahal je ostao ono što je bio na početku - spomenik ljubavi.
Kad ljubav preživi smrt
U doba kada su spomenici uglavnom građeni u čast ratova, pobeda i carstava, Tadž Mahal se ističe kao nešto lično i univerzalno. U njegovim hladnim belim kamenim pločama, u njegovim lukovima, baštama i tišini - odjekuje glas tuge i ljubavi.
BONUS VIDEO:
