Studirao je medicinu i pravo na Univerzitetu u Beogradu, da bi se potom posvetio sportu i Fakultetu fizičke kulture (DIF) u Beogradu, gde je kasnije i predavao — zbog čega je ostao poznat po nadimku Profesor.
Kao igrač, nastupao je za nekoliko beogradskih klubova — OKK Beograd, Crvenu zvezdu i Partizan, a profesionalnu igračku karijeru završio je u 27. godini da bi prešao u trenerske vode.
Foto: N. Paraušić
Trenerski poduhvati i uspeh u reprezentaciji
Nikolić je najpre bio selektor reprezentacije Jugoslavije, dužnosti koje se prihvatio još 1951. godine. Tokom višedecenijske trenerske karijere na klupi reprezentacije ostvario je niz istorijskih rezultata:
- Evropsko prvenstvo 1961. — srebrna medalja, prva za Jugoslaviju na velikim takmičenjima.
- Svetsko prvenstvo 1978. — zlatna medalja u Manili.
- Evropsko prvenstvo 1977. — zlatna medalja u Liježu.
- Više medalja na evropskim i svetskim šampionatima, uključujući i medalje pre i posle svog prvog mandata.
Ove titule su podigle jugoslovensku košarku na međunarodni nivo, postavivši temelje uzdanica koje su kasnije nastavile uspehe širom Evrope i sveta.
Klupska karijera i internacionalni uspeh
Pored reprezentativne karijere, Nikolić je imao zapaženu klupsku karijeru:
- OKK Beograd — osvojio prvenstvo Jugoslavije 1963. godine.
- Ignis Varese (Italija) — tri puta prvak Evrope i višestruki šampion Italije tokom kasnih 1960-ih i ranih 1970-ih.
- Bio je trener i savetnik u klubovima širom Italije i Jugoslavije kao što su Padova, Crvena zvezda, Virtus i drugi.
Ukupno je ostvario impresivan skor klubskih utakmica — 357 pobeda i 200 poraza.
Uloga pedagoga i „škola košarke“
Nikolić je bio više od trenera — bio je pedagog i edukator trenera. Mnogi od najpoznatijih evropskih i jugoslovenskih stručnjaka učili su pod njegovim uticajem:
- Ranko Žeravica
- Mirko Novosel
- Bogdan Tanjević
- Božidar Maljković
- Željko Obradović
Foto: N. Paraušić
Maljković je o njemu rekao: „Košarka je njegov testament“, dok drugi ističu da svuda gde se okrenu u evropskoj košarci, vide tragove njegovog rada i ideja.
Nikolić je 1998. godine uvršten u Naismith Basketball Hall of Fame — jedan je od retkih trenera van SAD sa ovim priznanjem, a kasnije je postao član i FIBA Kuće slavnih.
Uticaj na Beograd i beogradsku košarku
Beograd kao centar košarke
Beograd je bio srce Nikolićeve profesionalne i pedagoške delatnosti:
- U Beogradu je završio školovanje i postao ključna figura u posleratnom razvoju sporta.
- Tu je predavao na fakultetu i oblikovao buduće generacije trenera.
- Reprezentacija Jugoslavije pod njegovim vođstvom osvojila je prve značajne medalje — uključujući i evropsko srebro 1961. godine u Beogradu, događaj koji je smatrao prekretnicom u istoriji jugoslovenske košarke.
Nasleđe u gradskim simbolima
Po Nikoliću se u Beogradu zove Hala „Aleksandar Nikolić“ — centralna dvorana u kojoj su mnoge generacije razvijale ljubav prema košarci i gde su prvi koraci mnogih igrača i trenera počeli.
Foto: N. Paraušić
Na stogodišnjicu njegovog rođenja u dvorani je otkrivena i bista u njegovu čast, simbol sećanja i trajnog uticaja na gradski i regionalni sportski život.
Beograd je, kroz njegov rad i nasleđe, postao simbol mesta gde se tradicionalna jugoslovenska škola košarke rodila, razvijala i nastavila da utiče na svet — kroz igrače, trenere i kulturni značaj sporta.
Dino Menegin ga je nazvao „jednim od najvećih trenera svih vremena“ zbog profesionalizma koji je usadio igračima i trenerima.
Etore Mesina ga je opisao kao „legendarnog maestra“, naglašavajući njegov uticaj i poštovanje u internacionalnoj košarci.
Božidar Maljković ističe da je košarka njegov testament, ukazujući na trajnu vrednost njegovog pristupa.
Aleksandar Nikolić ostaje figura od neprocenjivog značaja — ne samo za istoriju jugoslovenske i srpske košarke, već i za Beograd kao centar gde se sport i znanje susreću. NJegova karijera, rezultati i naslednici doprineli su tome da se ime Profesora izgovara uz poštovanje i ponos širom košarkaškog sveta.
Foto: grad Beograd
