Izbor za „Srpsku reč godine“, drugi po redu, ulazi u završnu fazu. Posle perioda u kome su svi zainteresovani mogli da predlažu reči u tri kategorije, vreme je za glasanje.
Izbor organizuju „Filološko društvo Reči“ i časopis „Novorečje“, uz učešće uglednih lingvista, kulturnih poslenika i svih zainteresovanih govornika srpskog jezika.
Podsetimo, izbor “Srpska reč godine” organizuje se u tri kategorije: reč godine, nova reč godine i lažireč godine. Lažireč je reč koja prikriva, maskira, zamagljuje smisao onoga što imenuje, govori o nečemu ublaženo, eufemistički ili lažno predstavlja neki pojam. Prošle godine u ovoj kategoriji pobedio je izraz “ekonomski tigar”, reč godine bila je “nasilje”, a nova reč godine “četbot”.
Foto: N. Skenderija
Trenutno, završena je faza predlaganja i od danas, 1. decembra, pa iduće dve nedelje, do 15. decembra na sajtu „Filološkog društva Reči“ (www.reci.org.rs) svi zainteresovani mogu da glasaju. Izbor je u sve tri kategorije sužen na 15 reči (predloge možete pročitati pri kraju ovog teksta)
Po završetku glasanja glavnu reč imaće žiri, što nam pojašnjava dr Danko Šipka, naš poznati lingvista, profesor slavistike na Državnom univerzitetu Arizona.
Pročitajte još
- Procedura izbora odvija se u četiri koraka. Prvo se predlažu kandidati. Ta faza je već iza nas. Ove godine imali smo povećan ukupan broj prijedloga u odnosu na prošlu, predloženo je 48 kandidata za riječ godine, 85 kandidata za novu riječ godine i 36 kandidata za lažiriječ godine. U sve tri kategorije žiri sužava izbor na po 15 kandidata. To je drugi korak. Među predloženim kandidatima nađu se i primjeri kakvi se mogu vezati za bilo koju godinu, npr. manipulacija kao lažiriječ, dosta je čisto efemernih konstrukcija koje neće ući u leksički sistem, tipa beznemož ili onoga što ne odgovara danoj kategoriji (npr. predloženo je bre kao nova riječ godine). Dakle, ovim užim izborom od 15 kandidata žiri osigurava da se radi o odgovarajućim kandidatima a i svodi listu na one koji najviše obećavaju. Treći korak je glasanje za jednog od 15 kandidata, ono se odvija tokom prve polovine decembra - kaže Šipka.
Foto: Profimedia
Kad se glasanje 15. decembra završi, konačni korak je izbor reči godine u sve tri kategorije, dodaje naš sagovornik.
- Članovi žirija biraju svoje kandidate između najbolje rangiranih riječi na osnovu javnog glasanja. Žiri se i sastaje da uskladi svoj izbor, čime se onda izabire riječ godine, nova riječ godine i lažiriječ godine. Ovakav način izbora vodi računa da se izabere riječ koja upućuje na pojam koji je obilježio godinu. Na primjer, prošle godine riječ godine bila je nasilje. Ona je istovremeno predstavljala i niz drugih kandidata koji su upućivali na nasilje i reakcije na nasilje: dečak ubica, genocid, tragedija, brutalno, Ribnikar, proksi rat, rat, propast, neprebol, neizrečje. Tako onda neki krovni pojam tog tipa i ne mora biti najviše rangiran u glasanju, može recimo biti drugi, ali, kad se uzmu glasovi za sve druge riječi na koje se odnosi dani pojam, takva riječ sigurno ima najviše glasova i zaslužuje da bude riječ godine. Žiri uzima u obzir i druge parametre, npr. je li riječ bila aktuelna tokom cijele godine ili samo u nekom kraćem vremenskom periodu, je li poznata većini govornika i da li većina govornika ima neki odnos prema njima, itd. Odluka o izboru biće obnarodovana u drugoj polovini decembra - kaže dr Danko Šipka.
Žiri proglašava pobednike izbora reči godine u sve tri kategorije i objavljuje rezultate na sajtu i na stranicama na društvenim medijima do 20. decembra, a potom i u drugoj svesci časopisa „Novorečje“ za tu godinu.
Foto: Profimedia
Tri kategorije
Reč godine 2024. – postojeća reč (ili izraz) koja odražava značajne događaje, trendove ili promene u društvu tokom godine;
Nova reč 2024. – novostvorena reč (ili izraz) koja je nedavno ušla u srpski jezik i postala popularna ili relevantna za širu javnost;
Lažireč 2024. – reč (ili izraz) koja iskrivljuje, ublažuje ili prikriva smisao onoga što imenuje. Ona oslikava posebno ciničnu, neprimerenu upotrebu jezika, zapravo zloupotrebu i manipulativnu upotrebu jezika u javnom i političkom diskursu.
Predlozi u najužem izboru
Predlozi za reč godine 2024: nadstrešnica, jadarit, EXPO, rudarenje, nećete kopati, olimpijsko zlato, brza saobraćajnica, legalizacija, odgovornost, prevremeni izbori, ratovi, deponija, ostavke, litijum i meteoalarm.
Predlozi za nove reči 2024: bumer, paketomat, elektromobilnost, generacija Alfa, dosrbljavanje, jadarit, dnovinarstvo, metaverzum, limunana, politkorektlijstvo, nebinarnost, izborni inženjering, digitalni autizam, glupetanje, viralno.
Predlozi za lažireč godine 2024: pregovori u Briselu, denacifikacija, struka i nauka, femicid, istina, tolerancija, ekologija, transparentnost, rodno osetljiv jezik, povećanje plate, dosrbljavanje, influenser, otvaranje poglavlja, odgovornost, čelično prijateljstvo.
Foto: Profimedia
Sastav žirija
Finalni izbor obavlja Stručni žiri, sastavljen uglednih domaćih lingvista i filologa te novinara koji prate jezik i pisaca.
U sastavu žirija su: Đorđe Otašević (viši naučni saradnik, Institut za srpski jezik SANU, Beograd), Slobodan Novokmet (viši naučni saradnik, Institut za srpski jezik SANU, Beograd), Jovana Jovanović (naučni saradnik, Institut za srpski jezik SANU, Beograd), Ivana Lazić Konjik (naučni savetnik, Institut za srpski jezik SANU, Beograd), Vanja Miljković (naučni saradnik, Institut za srpski jezik SANU, Beograd), Ana Milenković (naučni saradnik, Institut za srpski jezik SANU, Beograd), Rajna Dragićević (redovni profesor, Filološki fakultet, Beograd), Danko Šipka (redovni profesor, Arizona State University), Dejan Ajdačić (profesor, Gdanjski univerzitet, Gdanjsk), Milan Ajdžanović (vanredni profesor, Filozofski fakultet, Novi Sad), LJudmila Popović (redovni profesor, Filološki fakultet, Beograd), Miroslav Kos (novinar lista “Blic”, Beograd), Aleksandar Petrović (lektor RTS-a, Beograd), Pavle Ćosić (leksikograf, satiričar i izdavač) i Nele Karajlić (rok-muzičar i pisac, Beograd).
(Blic.rs)
BONUS VIDEO:
