Veliki hrišćanski praznik Božić danas proslavljaju katolička, protestantska i pojedine pravoslavne crkve, dok većina njih dan Hristovog rođenja slavi 7. januara. Zašto postoje ove razlike i kako je do njih došlo?
Potrebno je odmah na početku razjasniti jedno netačno, a vrlo rašireno shvatanje, da pravoslavci i katolici slave Božić na različite datume. Sve hrišćanske crkve su se saglasile da se Božić proslavlja 25. decembra. Dakle, Božić u celom svetu slavi se istog datuma, a zbog korišćenja različitih kalendara, ovaj veliki praznik ne slavi se istog dana.
Foto: Profimedia, Patar Milošević
Božić je praznik kojim proslavljamo dan rođenja Isusa Hrista. Srpska pravoslavna crkva, Ruska, Koptska i Gruzijska, kao i sve one crkve koje su pod jurisdikcijom pomenutih, Božić slave po julijanskom kalendaru i on "pada" 7. januara. Ostale pravoslavne crkve uglavnom Božić slave 25. decembra. Po starom julijanskom kalendaru, 25. decembar zapravo je 7. januar. Dakle, Božić svi slavimo istog datuma, ali zbog različitih kalendara "pada" na različite dane.
Julijanski kalendar je uveo Julije Cezar 45. godine pre nove ere i koristio se u celoj Evropi do 16. veka, kada su države počele da prelaze na gregorijanski kalendar. Na Prvom vaseljenskom saboru u Nikeji 325. godine hrišćanska crkva je prihvatila Julijanski kalendar za svoj zvaničan kalendar.
Pročitajte još
Ova razlika nastala je 1582. godine kada je, u vreme pape Grgura XIII, izvršena kalendarska reforma. Primećeno je da postoji razlika između lunarnog i solarnog kalendara, papa Grgur XIII je okupio naučnike da ustanove tu razliku i utvrdili su da ona iznosi 10 dana. Tako je nastao gregorijanski kalendar.
Rimljani su znali da godina traje 6 sati duže od 365 dana, ali su do tada koristili kalendar bez prestupnih godina. Zbog viška se nakupilo 67 dana razlike, koje je astronom Sosigenije dodao u 46. godinu pre nove ere, pa je ta godina trajala trajala 445 dana, a potom uveo da se svake četvrte godine na februar dodaje još jedan dan, kako ne bi nastajala razlika. Ova reforma nazvana je julijanska po caru Juliju Cezaru, pa je tako nazvan i novi kalendar. Datumi prolećne ravnodnevice bili su usklađeni sa Sunčevim kretanjem. Posle ove bilo je još nekoliko ispravki rimskog kalendara, a od cara Konstantina se koristi i podela na dane u nedelji.
Foto: Profimedia
Kako se astronomija dalje razvijala, izračunato je da Sunčeva godina ne traje 365 dana i 6 sati, nego 365 dana, 5 sati, 48 minuta i 46 sekundi (to jest, 11 minuta i 14 sekundi kraće). Zato se od vremena Julija Cezara do 1582. godine nakupilo deset dana razlike. Papa Grgur XIII je odlučio da izmeni dotadašnji julijanski kalendar.
Reformu je izvršio jezuitski matematičar Kristofer Klavijus, koji je 1582. godinu skratio za deset dana, a umesto da svaka četvrta godina bude prestupna, uveo je da se godine pre početka novog veka (1700, 1800, 1900) preskaču kao prestupne tri puta, a da svaka četiristota godina i dalje bude prestupna.
Zbog toga se sa vekovima razlika između julijanskog i gregorijanskog kalendara povećala na 13 dana. Većina praznika koje obeležavaju obe crkve danas se zbog toga praznuju u razmaku od 13 dana jedan od drugog. Međutim, deset dana koji su papskom odlukom izbačeni iz 1582. godine ostali su jedini datumi koji se nikad nisu dogodili.
Prema ovome, 7. januar prema julijanskom je zapravo 25. decembar prema gregorijanskom kalendaru, dok je 13. januar kad se slavi doček pravoslavne Nove godine zapravo 31. decembar prema gregorijanskom lakendaru. Datumi su kod svih isti, ali dani kada ti datumi "padaju" su različiti zbog različitih kalendara.
Foto: Shutterstock
Većina pravoslavnih crkava koje više ne koriste julijanski kalendar, nisu prihvatile gregorijanski kalendar, već revidirani julijanski kalendar, po predlogu srpskog naučnika Milutina Milankovića. Razlika između julijanskog i gregorijanskog kalendara danas je 13 dana, i raste. Ukoliko Srpska pravoslavna crkva nastavi da vreme računa po starom julijanskom, Božić će 2100. godine biti 8. januara.
Na Svepravoslavnom kongresu 30. maja 1923. u Carigradu, srpski naučnik Milutin Milanković predložio je rešenje – novu verziju Julijanskog kalendara, prema kom bi svi pravoslavni hrišćani slavili Božić 25. decembra. Smatra se da je Milankovićev kalendar najsavršeniji proračun ikada napravljen, ali u Srbiji u praksi nikada nije zaživeo. Revidirani, Milankovićev Julijanski kalendar kasni tek nešto više od 2 sekunde na godišnjem nivou, a prihvatile su ga Rumunska, Bugarska, Kiparska i Grčka pravoslavna crkva, kao i Carigradska i Aleksandrijska patrijaršija. Najprecizniji Milankovićev kalendar je trenutno na istom datumu kao Gregorijanski od kojeg će odstupiti tek 2800. godine.
Foto: Profimedia
- Naša crkva zaista ima jedan saboran pristup odlučivanju u pravoslavnoj crkvi i oduvek je insistirala na konsenzusu svih, na saglasju svih crkava po nekom pitanju. Budući da nije postojala ta saglasnost na kongresu iz 1923. godine onda je naša crkva ostala pri tome da ako ne postoji saglasnost svi ostanemo na starom - istakao je dr Zoran Devrnja.
U Kraljevini SHS, gregorijanski kalendar zvanično je prihvaćen Zakonom o izjednačavanju starog i novog kalendara od 10. januara 1919. godine. Ovim zakonom određeno je da u celoj državi na dan 15. januara 1919. godine po „starom“ - julijanskom kalendaru prestaje da važi stari kalendar i da se danom 28. januara 1919. godine, uvodi računanje vremena po „novom“ kalendaru. Država je usvojila gregorijanski kalendar u vreme kada nije postojao Sabor SPC, pa je tako SPC ostala na starom kalendaru.
(Kurir)
BONUS VIDEO:
