Ovo u razgovoru za "Novosti" kaže Radmilo Marojević, profesor Filološkog fakulteta Katedre za slavistiku, Univerziteta u Beogradu, po mnogima najveći živi srpski lingvista i vodeći savremeni njegošolog, član Međunarodne slovenske akademije nauka i umetnosi sa sedištem u Moskvi.
Na pitanje - ako ćirilica nije pismo Crne Gore znači li to da Crna Gora nikada nije bila pismena, odgovara:
Foto: Tošo Borković
- I kad se srpski izdvojio u poseban slovenski jezik/narod, i dok je bio deo dijalekatski razuđenog ali jedinstvenog slovenskog jezik/naroda - korišćeno je slovensko pismo, najpre glagoljica a onda ćirilica (primarno se govorilo ćiriljica ili ćirilovica). Naravno, imamo u vidu period od početka bogosluženja na slovenskom jeziku i pismu, od panonske misije Ćirila i Metodija na poziv srpskog kneza Rastislava u Velikoj Moravskoj (sa sedištem u (sremskoj) Dmitrovici. U srednjem veku u Boki Kotorskoj, Dubrovniku i Srpskoj Dalmaciji i Srbi katolici su koristili samo ćirilicu, dok su Hrvati (čakavci) dugo čuvali glagoljicu. Oba slovenska pisma represivnim metodima Vatikana zamenjena su latinicom. U slobodnoj Crnoj Gori maternji jezik njenih stanovnika imenovao se svojim etničkim imenom (srpski) a pisao se ćiriličkim pismom.
Vezujući u praksi latinicu za "crnogorski", a ćirilicu za srpski jezik, uterivači novog crnogorskog identiteta prinudili su Srbe i govornike srpskog jezika da se skoro u potpunosti okrenu ćirilici. Nema autora koji se drži srpskog jezičkog identiteta a da svoje delo štampa latiniciom, i obratno. O čemu se radi?
Foto: V. Kadić
- I to je deo projekta. A projekat se sprovodi i elementima kulturne izdaje: ima ih koji liju krokodilske suze što se u svim pravopisima srpskog jezika, koji se objavljuju ćirilicom, navodi spisak slova srpske abecede, i što je to dosledno činio i Vuk. Vuk je to činio kako bi olakšao onima koji se služe latinicom da usvoje ćiriličko pismo. Stefan Mitrov LJubiša je priredio (i prokomentarisao) prvo latiničko izdanje Gorskog vijenca, svakako zato da bi to vrhunsko delo srpske nacionalne kulture mogli da čitaju Srbi katolici, koji tada nisu znali da čitaju i pišu ćirilicom.
Problem imenovanja jezika u katalogizaciji bibliotečke građe nastavljen je i posle pada bivšeg DPS režima. U Nacionalnoj biblioteci Crne Gore "Đurađ Crnojević" kulturni stvaraoci koji se izjašnjavaju da pišu srpskim jezikom upisuju se pod odrednicom "crnogorski jezik" i "crnogorska ćirilica". Kao takve autore KONOR baza prepoznaje NJeoša, kralja Nikolu i neke od savremenih srpskih književnika u Crnoj Gori.
"Ideju o crnogorskom jeziku prvi se usudio da proturi eksponent dubinske države Vladimir Bakarić"
- Programe koji to omogućavaju treba ukinuti kao elemente brutalnog preimenovanja etnosa i njegove kulture i zameniti odrednicama "srpski jezik", "srpska ćirilica", "srpska latinica", i uputiti izričit zahtev bibliotekarskim i bibliografskim institucijama srpskim i međunarodnim da to odmah isprave. Treba istaći pojavu nekih lažnih pokreta za zaštitu ćirilice koji nastoje da srpsku latinicu proglase hrvatskom i gajevicom, što su notorne neistine čiji je cilj da se Srbi odreknu latiničkog kulturnog nasleđa. Tu važi pravilo "čiji jezik onoga i pismo" (srpski je jezik, pa je onda i srpsko pismo).
POD LUPOM POETSKA KOMPOZICIJA NJEGOŠEVA
U najnovijem broju časopisa Instituta za srpsku kulturu iz Nikšića "Srpska baština", profesor Radmilo Marojević se bavi leksemama, frazama i semantemama u poetskoj kompoziciji NJegoševoj.
- U ovom radu razmatraju se pojmovi i semantičke vrednosti (semanteme) leksema zraka, luča, iskra i zublja kao odblesci kosmičke vatre i kosmičke svetlosti u poeziji NJegoševoj. Te četiri lekseme i leksičke jedinice koje su s njima u tvorbenosemantičkoj vezi čine komponente ukupne poetske kompozicije NJegoševog pesništva, a istovremeno služe i kao "alatke" za opis složenih odnosa u makrokosmosu koji uređuje Svevišnji i mikrokosmosu ljudske duše koju oličava Pesnik. Korpus za analizu čine tri speva (Luča mikrokozna, Gorski vijenac i Šćepan Mali), tri pesme koje te spevove u našim izdanjima prate kao prilozi (Sprovod prahu S.Milutinovića, "Nek se ovaj vijek gordi..." i Pozdrav srbskom rodu na Novo ljeto), poetski tekstovi iz "Bilježnice" i romansa Noć skuplja vijeka, napisao je između ostalog profesor Marojević.
Neko je u šali rekao da se srpski jezik u Crnoj Gori zove "crnogorski". Šta kažete na to?
- U svim periodima kad je Crna Gora bila slobodna, on se tako nije zvao. Tu ideju prvi se usudio da proturi eksponent dubinske države Vladimir Bakarić, ali je tada niko nije prihvatao ako izuzmemo nekolika konvertita, iz Zagreba ili vezanih jaslama za Zagreb. To je vrlo opasna šala, kao i koncepcija o postojanju više političkih jezika kojom se opravdava preimenovanje jednog i jedinstvenog lingvističkog jezika. Je li se engleski jezik raščlanio na više političkih jezika?
"Nema autora koji se drži srpskog jezičkog identiteta a da svoje delo štampa latiniciom"
Očekujete li ustavne promene po kojima bi srpski jezik konačno postao službeni u Crnoj Gori, a ne kao do sada - "jezik u službenoj upotrebi"?
- Sve dok politički predstavnici nacionalno svesnog dela srpskog naroda u Crnoj Gori priznaju tzv. crnogorski jezik jer su "demokrate", a okupator je proceduru promene ustava toliko uslovio da je ona skoro neostvariva - neće se doći do slobode, jezika i pisma što se tiče. Zahtevi treba da budu adekvatni - tražimo da se vrati autentično ime jezika kojim govori 95 odsto stanovnika Crne Gore (srpski jezik) i pismo koje se koristilo u svim fazama širenja slobodnog imena Crne gore teritorijalno i kulturno (srpska ćirilica).
Veliša Kadić
Foto: Promo
