Neti je 1915. ostala u Kruševcu, da po naređenju srpskog Generalštaba vodi Ratnu bolnicu srpskih junaka koji nisu mogli preko Prokletija. Izvršila je zadatak i vratila se u stroj kada se i vojska vratila.
Natalija Neti Munk je najodlikovanija Srpkinja u Prvom svetskom ratu uz rame sa velikom Milunkom Savić i velikom Engleskinjom Florom Sandens. NJih tri su jedine žene sa Karađorđevom zvezdom - najvećim srpskim odlikovanjem. Za Milunku i Floru još i čujemo, "prigodama" u našim danima, a za Neti ne.
Ona leži odmah s desne strane na ulasku na Sefradsko Jevrejsko groblje u Mije Kovačevića gde su je na večni počinak 1924. ispratili najviši oficiri i generali, najznačajnije ličnosti iz javnog i političkog života tog vremena, a "Politika" je u najavi komemoracije pisala: "... danas u deset časova Natalija Munk mirno će leći u toplu grudu one zemlje koju je ona, ne samo iskreno ljubila, već kojoj se u punoj meri odužila...
Danas je "čuva" Branislav Kostić - on brine o Spomenicima i uspomenama iz prošlosti na Jevrejskom groblju.
Reče: "Ne, nije zaboravljena, ali malo ko posećuju grob. Ne pamtim!"
I, tragali smo zašto je zaboravljena Neti. Od desetoro dece - osmoro je završilo u Holokaustu u Ustaškom logoru na sajmištu.
Foto: Arhiva Novosti
Dvoje je napustilo Srbiju.
Neti je rođena 1864. godine u Beogradu u porodici beogradskog zanatlije Natana Tajtačaka. Zapamtila je srpsko-turske ratove (1876-1878) i to je uticalo da se opredeli za dobrovoljački rad. Udala se za krojača Gutmana Munka, a u pauzama ratova rađala je decu: Reginu, Natana, Mošu, sina nepoznatog imena, Žanku, Saru i Bebu...
Prema priči iz Jevrejskog muzeja, dvadesetogodišnja devojka prvi put se prijavila kao dobrovoljna bolničarka u Beogradu za vreme Srpsko-bugarskog rata, 1885. godine. U bolnici u Donjem gradu negovala je ranjenike i bolesnike, pa je ubrzo postala glavna nadzornica. U balkanskim ratovima 1912-1913. godine u Četrnaestoj rezervnoj bolnici negovala je obolele od tifusa i kolere. I sama je obolela od tifusa. Čim je prezdravila počela je sa prikupljanjem ratnog sanitetskog materijala i nastavila rad dobrovoljne bolničarke.
Godine 1914. ponovo se razbolela od tifusa, ali se nije predala. Preživela je i trbušni i pegavi tifus, koji je desetkovao srpsku vojsku. Već iduće godine, u vreme povlačenja srpske vojske, Natalija je bez ičije pomoći, sama prikupila sredstva i organizovala u Kruševcu vojnu bolnicu.
U toj bolnici je pokušala da se zadrži do povratka srpske vojske. Zbog prismotre i anonimnih dojava, privođena je i zatvarana s optužbom da leči srpske četnike.
Naravno, nije Neti jedina od Srba Mojsijeve vere koji su branili svoju Srbiju u tom vremenu. Tada je kod nas živelo između šest i sedam hiljada Jevreja od kojih se 600, koji su bili "za pušku", odazvalo na poziv otadžbine u stopostotnom procentu. Oko 150 je poginulo.
Zbog zasluga u odbrani države, jevrejskim ratnicima iz balkanskih i Prvog svetskog rata podignut je spomenik u Beogradu, koji je projektovao beogradski arhitekta jevrejskog porekla Samuel Sumbul, a izradio ga je kamenorezac Josif Dajč. Spomenik je dignut na tzv. Ratničkoj parceli.
Slika Neti Munk jedna je od 35 fotografija kao deo fascikle sa svedočanstvima o učešću Jevreja u Velikom ratu iz njihovog i našeg beogradskog muzeja.
Foto: grad Beograd
BONUS VIDEO:
