MEHMED PAŠA MILJENIK SULTANIJE: Kako su "šurovali" Hurem i Sokolović, sive eminencije carstva

Osmansko carstvo, osim po čvrstoj vladavini i ozloglašenim haremima, pamti se i po neobičnoj praksi poznatoj kao "danak u krvi" ili "devširma". Danak u krvi bio je sistem prikupljanja zdravih i jakih dečaka iz osvojenih hriščanskih zemalja u Osmanskom carstvu, kao vid oporezivanja, sa ciljem da se napravi verna robovska vojska.

Dankom u krvi su uglavnom sakupljana deca uzrasta od 14 do 18 godina, mada se dešavalo da pokupe i mladiće od 20 godina ili desetogodišnje dečake. U praksi se dešavalo da su dankom u krvi neretko bili obuhvaćeni i mali dečaci. Budući da su glavni kriterijumi za izbor dece bili pamet, snaga, lepota i zdravlje, pojedine majke su sakatile svoju decu pokušavajui da ih na taj način zadrže uz sebe.

Dečaci su morali da se odreknu svoje religije i da preuzmu islam, a morali su i da prođu određenu obuku na kojoj su usvajali običaje i pravila islama kako bi poprimili osmanski način života.

Jedan od najpoznatijih janjičara bio je Mehmed paša Sokolović. Rođen je 1505. godine u selu Sokolovići, kod današnjeg Rudog (Republika Srpska). Rođen je u srpskoj pravoslavnoj porodici kao Bajica Nenadić. Otac mu se zvao Dimitrije, dok ime majke je Marija. Ime majke Mehmeda-paše Sokolovića potvrdio je njegov potomak, koji je preminuo 2013. godine. Kao dečak školovao se u manastiru Mileševa. U "danku u krvi" odveden u janjičare kada mu je bilo oko 15 godina. Školovan je u Jedrenskom saraju gde ostaje 13 godina.

Mehmed-pašin otac Dimitrije postao je DŽemaludin Sinan-beg. Ubrzo po dolasku Mehmed-pašinog oca u Istanbul, za njim je stigla i pašina majka koja se, kako je ostalo zabeleženo, zastidela "kad je videla sjaj, dostojanstvo i veliku moć njenog sina", dok se sestra Mehmed-paše Sokolovića udala za Sinan-bega Boljevića, sandžak-bega Hercegovine i Bosne.

Pročitajte još

BEOGRAĐANI PIJU KAFU 500 GODINA: Sulejman doneo prva zrna

09:51

IZ TURSKOG DOBA: Mračno poreklo izreke "s koca i kopca"

17:39

NAJSTARIJA SRPSKA ZASTAVA Nađena u Dubrovniku, nije trobojka

12:48

POSLEDNJA SLIKA BEOGRADSKIH TURAKA: Kako su Srbi vratili grad

13:45

Koliko je Mehmed-paša Sokolović bio veliki i iskreni Turčin, odan svojoj novoj veri i sjajnom položaju, najbolje svedoči sledeća priča: NJegova majka je ostavila u Sokolovićima u Bosni jednog sina ne govoreći nikome. Mehmed-paša je to saznao i prekorno upitao stričevića Mustafu zašto je to propustio da mu kaže i tako postao "uzrok što je moj brat ostao u mraku neverstva".

Siva eminancija Osmanskog carstva

Nakon 20 godina provedenih u janjičarskoj službi položio je ispit unutar dvora 1541. godine. Te iste godine postaje glavni čuvar kapija što je bila četvrto mesto u hijerarhiji izvan dvora.

Veliki iskorak Mehmeda Sokolovića na pozornicu osmanske imperije, dogodio se 1546. godine. Umro je Hajrudin Barbarosa, stari gusarski vuk za čije su ime vezane najslavnije stranice turske pomorske istorije i strah i trepet svega što plovi Sredozemljem. Na opšte zgražavanje njegovih saboraca i iskusnih pomorskih komandanata, za prvog čoveka mornarice, kapudan-pašu, imenovan je Mehmed Sokolović, za kojeg se jedino znalo da nema nikakvog pomorskog iskustva.

Godine 1549. guverner-general (beglerbeg) Rumelije Semiz Ali-paša postao je treći vezir, a njegovo mesto u Sofiji je preuzeo Mehmed-paša. Ovo unapređenje se može sagledati kroz prizmu njegove sposobnosti pokazane do tada tokom njegove karijere, kao i kroz njegovo poreklo.

Očigledno da je Mehmed-paša imao više nego značajnu podršku velikog vezira Rustem-paše. Međutim, podrška Mehmed-paši nije dolazila samo od velikog vezira već i od žena iz carskog harema, posebno od žene Sultana Sulejmana, Hurem (Rokselana) i njene kćerke Mihrimah, Rustem-pašine žene. Mletački (Venecijski) diplomata o Sokoloviću je napisao:

NJegova promocija se dogodila onda kada je zahvaljujući snažnoj konstituciji spasio od utapanja sultaniju Hurem kada se njen brod bio nasukao. Zahvalna kraljica se od tada postarala za njegovo naglo napredovanje od čuvara dvorske kapije pa sve do položaja velikog vezira.

Nakon smrti velikog vezira Rustem-paše 1561. godine, drugi vezir Semiz Ali-paša imenovan je za prvog, a Mehmed-paša je postao drugi vezir. Nakon četiri godine provedenih na tom položaju Semiz Ali-pašu je zamenio Mehmed-paša Sokolović što je bilo prirodno očekivano postavljenje za velikog vezira. Samim tim bio je poslednji veliki vezir kojeg je imenovao sultan Sulejman koji je umro 1566. godine. Mehmed-paša Sokolović je na početku svog službovanja uspeo da izvede glatku primopredaju trona sa Sulejmana na njegovog sina Selima II, što je dovelo velikog vezira u centar osmanlijske moći, gde će ostati na tom položaju narednih osam godina tokom čitave navodne vladavine Selima II.