Malo više od mesec dana ranije, na sednici Krunskog saveta, 6. marta 1941. godine, došlo je do sudbonosnog izbora između pakta i rata.
Ministar spoljnih poslova Kraljevine Jugoslavije Aleksandar Cincar-Marković izneo je stav da je jedina alternativa ratu potpisivanje Trojnog pakta, s tim što bi se Hitleru moglo postaviti neki uslovi:
- da garantuje suverenitet i integritet Jugoslavije;
- da neće tražiti vojnu pomoć i prolaz trupa;
- da će uzeti u obzir interes Jugoslaviji za Solun u novom evropskom pokretu.
Prilikom glasanja, svi su se složili da se pakt prihvati uz određene uslove.
Dana 25. marta 1941. godine predsednik Vlade Dragiša Cvetković, ministar spoljnih poslova Aleksandar Cincar-Markovića i nemački ministar spoljnih poslova Joahim fon Ribentrop u dvorcu Belvedere u Beču potpisuju protokol o pristupanju Jugoslavije Trojnom paktu.
Foto: Vikipedija/Javno vlasništvo
Dva dana kasnije, 27. marta grupa jugoslovenskih oficira izvela je vojni udar nakon masovnog protesta u Beogradu, i uz britansku podršku zbacila Vladu i Namesništvo, uhapsila Dragišu Cvetkovića, Aleksandra Cincar-Markovića i ostale ministre, a maloletnog kralja Petra II proglasila za punoletnog i predala mu vlast.
Pročitajte još
Foto: Vikipedija/Javno vlasništvo
Posle vojnog udara 27. marta predsednik Vlade Dragiša Cvetković i ministar Cincar-Marković uhapšeni su, a Cincar Marković je interniran u Brus.
Foto: Vikipedija/Javno vlasništvo
Rano ujutru, 6. aprila 1941. godine Nemačka je bez objave rata napala Jugoslaviju. Grad je tog i sledećeg dana teško bombardovan od strane nemačke avijacije i ubijeno je na hiljade ljudi.
Jugoslaviju su napale nemačke, italijanske, mađarske i bugarske snage.
Cincar-Marković je istog dana otišao za Sarajevo. Na Palama ga je pronašao general Danilo Kalafatović gde mu je izložio tešku situaciju u kojoj se nalaze narod i vojska. U vreme kada su članovi pučističke vlade spremali da iz Nikšića napuste zemlju, general Kalafatović je morao da pristane na bezuslovnu kapitulaciju. Kalafatović je posle dugog i napornog ubeđivanja uspeo da privoli Aleksandra Cincar-Markovića na pregovore sa Nemcima.
Beograd je okupiran 12. aprila, a sremska predgrađa su ušla u sastav Nezavisne Države Hrvatske, nacističke marionetske države. Odmah po okupaciji Beograd je postao centar okupacione vlasti u Srbiji. U gradu su gormirani logori, Banjica i Sajmište, kroz koje je prošlo oko 450.000 ljudi, a streljano je preko 70.000 zatvorenika.
Foto: Profimedia
Tri dana kasnije, 15. aprila 1941. godine, opunomoćenici Vrhovne komande jugoslovenske vlade, bivši ministar spoljnih poslova Aleksandar Cincar-Marković i general Radivoje Janković, potpisali su u zgradi čehoslovačkog poslanstva u Beogradu, akt o kapitulaciji oružanih snaga Kraljevine Jugoslavije, koji im je izdiktirao nemački komandant, general Maksimilijan fon Vajks.
Nacistička Nemačka je nametnuo bezuslovnu, potpunu, neograničenu kapitulaciju; vojska Jugoslavije (samo Srbi i Slovenci) je odvedena u zarobljeništvo, formirane su zločinačka Nezavisna država Hrvatska i Velika Albanija, a Nemačka, Italija, Mađarska i Bugarska, podelile su ostatak teritorije.
Foto: Vikipedija/Javno vlasništvo
Tom prilikom, Jugoslovenska ratna flota pripala je Italiji, izuzev jedne podmornice i dve motorne torpiljerke koje su umakle i razarača "Zagreb" koji su uspeli da potope poručnici bojnog broda Milan Spasić i Sergej Mašera u Boki.
Tokom čitavog rata u Beogradu je postojao jak pokret otpora, koji je vršio sabotaže i diverzije, a nekoliko hiljada Beograđana je otišlo u partizanske odrede koji su dejstvovali u okolini Beograda. Beograd je 16. i 17. aprila 1944. godine, doživeo još jedno bombardovanje, savezničko, u kojem je poginulo oko 1.200 građana.
Foto: Vikipedija/Javno vlasništvo
Borbe za oslobođenje grada su počele 13. i 14. oktobra, a grad je konačno oslobođen 20. oktobra 1944. Oslobodili su ga zajedničkim snagama, jedinice NOV Jugoslavije i Crvene armije.
Oslobođenjem Beograda okončana je 1287 dana duga nemačka okupacija glavnog grada Jugoslavije. Beograd je po oslobođenju postao vojni, politički i administrativni centar i sedište vlade nove, druge Jugoslavije.
Jedinicama NOVJ komandovao je general-lajtant Peko Dapčević, narodni heroj, a jedinicama Crvene armije general Vladimir Ivanovič Ždanov. Beograd je (uz delomično Pariz) bio jedini glavni grad u Evropi u čijem je oslobađanju sa armijama velikih antifašističkih sila ravnopravno učestvovala regularna nacionalna vojska, Narodno oslobodilačka vojska Jugoslavije.
Foto: Vikipedija/Javno vlasništvo
Zbog heroizma svojih građana, kao i žrtava koje su podneli, grad Beograd je 20. oktobra 1974. godine odlikovan Ordenom narodnog heroja.
Foto: Vikipedija/Javno vlasništvo
Inače, Dragiša Cvetković, poslednji premijer Kraljevine Jugoslavije, iz rodnog Niša, u kom je više puta bio gradonačelnik, predlagao je nemačkim predstavnicima da u Beogradu obrazuje vladu sa bivšim namesnicima Radenkom Stankovićem i Ivom Perovićem, smatrajući da je on još legalni predsednik vlade. U niškom kraju pomagao je pokret Draže Mihailovića.
Okupacione vlasti hapsile su ga u dva navrata i odvodile u logor na Banjici, gde je proveo oko dva i po meseca. U Bugarsku je pobegao 4. septembra 1944. godine, a odatle u Tursku. Iz Istanbula prešao je u Rim, pa u Pariz. Posle rata po odluci državne komisije Demokratske Federativne Jugoslavije Dragiša Cvetković je proglašen za narodnog neprijatelja i ratnog zločinca. Ali njemu, zapravo, nikada nije bilo suđeno.
Okružni sud u Nišu je 25. septembra 2009. doneo odluku o rehabilitaciji Dragiše Cvetkovića, kojom je poništena odluka Državne komisije Demokratske Federativne Jugoslavije od 15. septembra 1945. kojom je Cvetković proglašen narodnim neprijateljem i ratnim zločincem.
Foto: Vikipedija/Javno vlasništvo
Sa druge strane, posle rata nove vlasti su organizovale suđenje Aleksandru Cincar-Markoviću zbog prilaska Jugoslavije Trojnom paktu i on je pogubljen 1947. godine.
BONUS VIDEO:
